الامام الصادق و المذاهب الاربعة (کتاب)

الإمامُ الصّادق وَ الْمَذاهِبُ الأرْبَعَة (امام صادق و مذاهب چهارگانه) کتابی پیرامون ابعاد شخصیت امام صادق(ع) به زبان عربی نوشته اسد حیدر (درگذشت: ۱۴۰۵ق) از نویسندگان شیعه اهل عراق است. این کتاب در چهار جلد تنظیم شده و هر جلد شامل دو جزء است. همان‌گونه که از نام کتاب پیداست، مؤلف، بیشتر به تحلیل مکتب فقهی، علمی و تفسیری امام صادق(ع) در ارتباط با مذاهب چهارگانه اهل سنت و پیشوایانِ آنان پرداخته است.

مؤلف

شیخ اَسَدالله حَیدَر بن مُحمّد بن عیسی مشهور به اسد حیدر (۱۹۱۱-۱۹۸۵م) از پژوهشگران و محققان شیعه در عراق. او در سال ۱۳۲۷ق در نجف به دنیا آمد و نزد اساتید حوزه نجف مانند سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی شاگردی کرد و هر چند در کسوت روحانیت نبود، اما به دلیل موقعیت علمی و قدرت تحقیقی فراوانش همواره مورد اعتماد بوده است.

محتوای کتاب

هرچند به اقتضای عنوان کتاب، انتظار این است که محتوای کتاب فقهی باشد و از ارتباط فقه جعفری با مذاهب چهارگانه اهل سنت سخن بگوید، اما چنین نیست و مؤلف کوشیده است در این کتاب به هر مناسبتی از مواضع شیعه در زمینه‌های مختلف اعتقادی، کلامی، سیاسی، اخلاقی، علمی و فقهی دفاع کند و هر ابهامی را بزداید؛ هر چند که ارتباطی با امام صادق(ع) و مذاهب چهارگانه نداشته باشد.»

این کتاب در چهار جلد منتشر شده است:

• جلد اول، مقدمه‌ای از حامد حنفی داود، استاد ادبیات عرب در قاهره و مقدمه‌ای از خود مؤلف را دربردارد. خلافت امویان و عباسیان، عصر زندگانی امام صادق، مدرسه حدیثی امام صادق و راویان آن، معاصران سیاسی حضرت، مذاهب اربعه و علل گسترش آن و پیدایش مذهب جعفری از مباحثی است که اسد حیدر بدان پرداخته است.

• جلد دوم، با بحث مبسوط‌ تری درباره شیعه و مذهب جعفری آغاز می‌شود و به نقد برخی گفته‌ها و نوشته‌های خام یا مغرضانه دیگران می‌پردازد و شماری از اصحاب امام صادق که حامل فقه و حدیث بوده اند را معرفی می‌کند. شخصیت‌های بارزی همچون: ابان بن تغلب، مؤمن الطاق و هشام بن حکم در این بخش، به طور بارزتری مورد توجه قرار می‌گیرد.

• جلد سوم، با نقل و نقد آراء مستشرقین و مؤلفانی که درباره شیعه و معتقدات این مذهب سخن گفته‌اند آغاز شده و در ادامه به نقد دیدگاه‌های «ابوزهره» در کتابی که درباره امام صادق(ع) نوشته می‌پردازد. در بخش عظیمی از جلد سوم، به فقه از دیدگاه شیعه و اهل سنت می‌پردازد و با یک بررسی تطبیقی و مقایسه‌ای در ابوابی مانند وضو، غسل، تیمم، نجاسات و نماز به تمایزات این دو دیدگاه می‌پردازد.

• جلد چهارم، به ائمه مذاهب چهارگانه اهل سنت و برخی مسائل پیرامون زندگانی امام(ع) پرداخته است.

ترجمه‌ها و چاپ

ابتدا در سال ۱۳۶۹ش قسمت اول از جلد اول این کتاب به فارسی ترجمه شد. این ترجمه با عنوان «امام صادق و مذاهب چهارگانه» توسط حسن یوسفی اشکوری انجام گرفت.

در زمستان سال ۱۳۹۰ش، کل کتاب ترجمه شد و در ۸جلد توسط انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب و حلقه ترجمه مرآت با عنوان «امام صادق و مذاهب اهل سنت» منتشر گردید.

چاپ اصلی کتاب در انتشارات دارالتعارف بیروت صورت گرفت.

پانویس

منابع

• اسد حیدر، الامام الصادق(ع) و المذاهب الاربعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۲ق.
• اسد حیدر، امام صادق و مذاهب چهارگانه، ترجمه حسن یوسفی اشکوری، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۹ش.
• اسد حیدر،امام صادق و مذاهب اهل سنت، محمدحسین سرانجام، قم، ادیان، ۱۳۹۰ش.
• درباره مجموعه هشت جلدی «امام صادق علیه‌السلام مذاهب چهارگانه»، کتاب ماه دین، اردیبهشت ۱۳۹۱ - شماره ۱۷۵.
• نگاهی به کتاب ارزشمند «الامام الاصادق و المذاهب الاربعه»، مجله فرهنگ کوثر، تیر ۱۳۷۹ش، شماره ۴۰، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.